GİB tarafından belirlenen Vergi Usul Kanunu’na göre kanunlarla üzerine vergi borcu yüklenebilen hem gerçek hem de tüzel kişilere, vergi mükellefi denir. Devlete kazançlarından belirli bir pay ödemekle yükümlülüğü bulunan herhangi bir şahıs ya da ticari kuruluş da aynı unvanı alabilir.
Mükellefiyet için öncelikli olarak mal varlığına sahip olmak, ticari faaliyette bulunmak ya da kazanç elde etmek gerekir. Aynı zamanda ülkeler arası yatırımlar gerçekleştiren yabancı yatırımcılar ya da ülkeler arasında ticari faaliyetler yapan kuruluşlar da vergi mükellefi olarak kabul edilir. Ülkemizdeki her gerçek ya da tüzel kişinin (şirketin) bir vergi numarası bulunur.
“Vergi mükellefi nedir?” sorusuna cevap verdikten sonra “Vergi mükellefi olmak için neler yapılır?” sorusunu yanıtlayacağız. Herhangi bir kurum ya da kuruluşun bu uygulamaya tabi olabilmesi için öncelikle ticaret odası tescili edinmesi gerekir. Daha sonra bir ay içinde, firma yetkililerinin işe başlama belgeleri, işyeri tapusu, kira kontratı, şirket yetkililerinin imza sirkü ve nüfuz cüzdanı fotokopileriyle vergi dairesine başvurulması gerekir.
Belge kontrollerinin ardından işletmenin gerçek anlamda açılıp açılmadığını anlamak için görevli olan memur işyerine giderek denetleme yapar. İşletmenin açılmış olduğunu kanıtlayıcı nitelikte bir tutanak tutar. Tutanağın olumlu sonuçlanması halinde işyeri açılabilir. Eğer bir iş yerinin olmadığı anlaşılır ya da faaliyete geçmediği görülürse işe başlama bildirimi olumsuz sonuçlanır ve red kararı verilir.
Mükellefiyet Türleri
Kurumlar Vergisi Kanunu kapsamında mükellefiyet türüne göre tam ve dar olmak üzere iki mükellef türü vardır. Tam ve dar mükellefiyet kavramı, gerçek veya tüzel kişilerin ülkemiz sınırları dahilinde ya da yurt dışında elde ettikleri gelirlerin hem nasıl hem de ne şekilde ödeme yapması gerektiğini belirler.
Tam Mükellefiyet
Kurumlar vergisine tabi olan kurum veya kuruluşlardan çalışma merkezi Türkiye’de yer alanlar, tam mükellef olarak adlandırılır. Bu tür, diğeri ile kıyaslandığında daha geniş bir vergilendirme kapsamına sahiptir.
Tam mükellefler, hem ülkemiz sınırları içerisinde hem de Türkiye sınırları dışında gerçekleştirdikleri ticari faaliyetlerde elde etmiş oldukları kazançların tamamı üzerinden bu uygulamaya tabi tutulurlar. Bu unvanı almanın şartı, yurt içinde ve yurt dışında elde edilen gelirlerden ötürü ödeme yapması gereken gerçek kişi veya kurum olmaktır.
Dar Mükellefiyet
Türkiye sınırları dahilinde herhangi bir çalışma merkezi olmayan fakat ülkemizde kazanç elde eden kişi ya da kurumların da kazançlarından belirli bir pay vermeleri zorunludur. Bu uygulamaya tabi tutulan hem kişi hem de kurumlara, dar mükellef adı verilir. Aşağıdaki kurumlar arasında çalışma merkezi Türkiye’de bulunmayanlar dar bu uygulamanın kapsamına girerler;
- Sermaye şirketleri
- İş ortaklıkları
- Kooperatifler
- İktisadî kamu kurum ve kuruluşları
- Dernek ya da vakıf çatısı altındaki iktisadi işletmeler
Gelir Vergisi Beyannamesi Nedir?
Gelirin ödemesi gereken kişinin kazancını gösteren ve ödemesi gereken miktarın hesaplanabilmesi için verilmiş olan belgeyi temsil eden beyannameye Gelir Vergisi Beyannamesi adı verilir. Geliri göstermesi ve vergi tarhının gerçekleşmesi için önemli bir belgedir.
Ülkemizde miktar hesaplama işlemleri, vergi daireleri tarafından gerçekleştirilir. Gelir Vergisi Beyannamesi’ne GİB’in kendi resmi web sitesinin Beyanname Formları sekmesinden ulaşabilirsiniz. Ayrıca beyannamenin nereye verileceği de merak edilen diğer konular arasındadır.
Tüm beyannameler ödeme yapması gereken kişinin bağlı olduğu daireye verilir. İster web sitesinden isterseniz de mobil uygulamanız üzerinden Gelir Vergisi Beyannamesi’ni göndermeniz mümkündür. Yalnızca ticari, zirai ya da serbest meslekle uğraşarak kazanç elde edenler bu sistem kapsamından yararlanamazlar. Bu yüzden e-ticaret vergi mükellefiyeti bulunanların ilgili dairelere giderek beyannamelerini elden vermeleri gerekir.
Kimler Vergi Mükellefi Sayılmaktadır?
Vergi Usul Kanunu’nun 8. maddesine göre üzerine vergi borcu yüklenen hem gerçek hem de tüzel kişiler, mükelleftirler. Bu unvanı almak için kanuni ehliyet koşulu yoktur, yalnızca hak ehliyeti yeterli olur. Bu konu, ülkemizde ticari faaliyet gösteren kurum ve kişileri kapsamaktadır. Aşağıda bu uygulamaya örnek olan kişi ve sektörleri inceleyebilirsiniz;
- İşletme sahibi olanlar: Kendi işiyle uğraşan, serbest meslek erbapları ya da ticari faaliyet gösteren kişiler de uygulamaya dahildirler. Bu kişiler, elde ettikleri kazanç doğrultusunda ödeme yapmalıdırlar.
- Şirketler: Anonim ya da limited şirketler, kooperatifler şeklindeki tüzel kişiler de bu uygulamaya tabidir. Bu tip şirketler de kazançlarına göre ödeme yapmalıdırlar.
- Çalışanlar: Herhangi bir işverene bağlı halde çalışmakta olanlar da mükellefiyete sahiptir. Vergi gelirleri, maaşları üzerinden kesilir.
- Gayrimenkul sahibi olanlar: Herhangi bir şekilde mal sahibi olanlar, kiralama ya da satış sayesinde elde edilen gelirlerden kaynaklı olarak uygulamaya dahil olurlar.
- Profesyoneller: Doktor, mühendis, avukat gibi serbest meslekle uğraşanlar da bu kapsama girerler. Elde ettikleri gelirler kapsamında ödeme yapmakla yükümlüdürler.
E-Ticaret Vergi Mükellefi Nasıl Olunur?
Vergi ödeme zorunluluğu bulunan gerçek veya tüzel kişiler için kullanılan bir ifade olan mükellefiyet, son yıllarda özellikle e-ticaretin de popülerlik kazanmasıyla birlikte daha da merak edilen bir kavram olmuştur. Peki vergi mükellefi nasıl olunur?
Ülkemizde bu konuda yapılan düzenlemelere göre internette satılan ürünlerden elde edilen kazancın belirli bir kısmının ödenmesi zorunludur. Bu ürünlerin satışını gerçekleştirmek, online ödeme ayrıcalıklarından faydalanabilmek ve kargo şirketleriyle anlaşma sağlayabilmek gibi pek çok işlem için şirket kurma koşulu aranmaktadır.
E-ticaret alanında hizmet verenlerin, ürünlerinin satışını yapmak amacıyla mükellefiyet almak için öncelikli adım olarak şahıs şirketi kurmaları zorunludur. Gerçekleşen satışın asgari sınırına dair bir düzenleme gerektirmeyen hükümler doğrultusunda, mükellefiyet kategorisinin belirlenebilmesi için satış faaliyetlerinden yararlanılmaktadır.
Devlet teşviklerinden yararlanan kişiler, muaf olduğu için bu uygulamadan yararlanmak zorunda değildir. Herhangi bir sebepten dolayı e-ticaret mükellefiyetini sonlandırmak isteyenler de vergi dairesine giderek ya da dairenin web sitesi üzerinden başvuru yaparak süreci sonlandırabilirler.
Mükellefiyet Nasıl Sonlandırılır?
Mükellefiyeti sonlandırırken işlemleri gerçekleştirebilmek için ister fiziki ister internet kanalları üzerinden süreçleri kolayca yürütebilmek mümkündür. İlgili daireye gidip mükellefiyetinizi sonlandırabileceğiniz gibi dairenin web sitesinden interaktif işlemler menüsünü kullanarak başvurunuzu gerçekleştirebilirsiniz.
Ortaklı şirketlerin mükellefiyet sonlandırma aşamalarında, her ortağın ayrı şekilde başvuru yapması gerektiği unutulmamalıdır. Bu sayede şirketteki tüm yönetim hissedarları, aynı şirket özelinde sonlandırmayı yapabilirler. Daire aracılığıyla yapılan sonlandırma başvuru sonuçları, İnteraktif Vergi Dairesi’nin web sitesinden sorgulanabilir.
Mükellefiyeti olan her kurum ve kuruluş, gerçekleştirdikleri tüm ticari hareketleri kayıt altına almalıdır. E-Dönüşüm’ün hız kazanması ve teknolojinin de gelişmesiyle birlikte bu süreçleri artık daha da kolaylaşmıştır. Bu kapsamda mükelleflerin en çok merak ettiği konu “e-defter nedir?” sorusudur. Vergi Usulleri ile Türk Ticaret Kanunu tarafından belirlenen yasalara göre firmaların tutması gereken e-defter, büyük defterlerin ve yevmiye defterlerinin elektronik ortamda hazırlanması için geliştirilmiş bir uygulamadır.
Çeşitli güncellemelere anlık şekilde uyum sağlayan DİA e-defter ile hem hızlı hem de düzenli bir defter regülasyonu oluşturabilirsiniz. Ayrıca vergiye uyumlu mükellef sorgulama başta olmak üzere birçok özel adım için her türlü detaylı bilgiye DİA e-defter uygulaması üzerinden ulaşabilirsiniz.
Önceki yazımıza https://www.edefterzorunlulugu.com/serbest-meslek-makbuzu-nedir-nasil-kesilir/ linkinden ulaşabilirsiniz.
